Personal pronomi

Por la duesma persono singulara existas anke formo familiara : tu, quan on darfas uzar nur ad amiki tre intima, a frati o parenti kun qui on uzas, en sua linguo matrala, formo familiara korespondanta.

Lu (quale li) esas uzata por la 3 genri (2). Ma, se esas necesa (o se on volas) distingar la genri, on uzas singulare : ilu (mask.), elu (fem.), olu (neut.), quin maxim ofte on kurtigas per il, el, ol; e plurale : ili, eli, oli.

En Ido, la distingo dil genri esas naturala : on uzas la maskulal genro por la maskuli, la feminal genro por la femini, la neutra por la kozi, ed anke por la enti di qui la sexuo esas nedeterminita : intanti, pueri, homi, yuni, oldi, personi, individui, kavali, bovi, kati, e. c.

La triesma persono havas pronomo reflektiva : su por la singularo e la pluralo. Nultempe ol esas subjekto, e sempre ol referas la subjekto dil propoziciono en qua ol trovesas, kande ta subjekto reprezentas la triesma persono. Ex. : Il parolis pri su (same persono kam il, subjekto); eli parolas pri su (sama persono kam eli, subjekto dil propoziciono). Ma : Il parolas pri ilu (3) (altra persono kam il, subjekto); li parolas pri li (altra personi kam li, subjekto).

Infinitivo, o participo havanta komplemento, konstitucas propoziciono : me vidis li lavar su o : me vidis li lavanta su = me vidis li qui lavis su.

30. — Existas en Ido personal pronomo nedefinita : onu, qua preske sempre trovesas en la formo kurtigita on (segun ilu, elu, olu, divenanta il, el, ol). Ma nulo interdiktas uzar anke por olu la formo kompleta.

La « me » filozofiala tradukesas exakte per la substantivo :la ego, qua ritrovesas en la vorti internaciona : egoism(o), egoist(a), egoist(o) (4).

(1) L'esperantista pronomo mi havas la praktikal desavantajo tre grava, ke la orelo povas facile konfundar lu a ni, aparte en telefono. Do lu esis forjetenda. Pluse, la pronomo me di Ido, qua remplasas lu, donas la posedali mea, mei, certe plu komprenebla sen lerno da multa homi, nome dal latinisti, kam mia, miaj di Espo.

(2) Ke lu servas la tri genri, segunvole, en la singularo, ne esas en su plu astonanta kam vidar li servar la tri genri, segunvole, en la pluralo. Ma, kontraste, ni ulkaze bezonas distingar la pronomo « li » per ili, eli, oli, totsame kam ni distingas la pronomo « lu » per ilu, elu, olu. La Angla e la Germana lingui pri co pruvas nur un kozo : ke li ulkaze jenesas por expresar distingo pronomala quan altra lingui expresas facile en frazi tala kam ici : Ili arivis plu frue kam eli. Eli meritas la sama puniso kam ili. Vu departos unesme kun ili, e me rajuntos vu kun eli. L'Esperantisti eroras grande, kande li laudas pri sua linguo, e relate ca punto, simpleso tro granda.

Per decido (1558) l'akademio Idista repulsis omna restrikto pri la uzo di lu. On darfas do uzar ta pronomo totsame por kozo e por persono di sexuo evidenta, kam por animali di sexuo nekonocata e persono qua havas nomo sensexua, quale infanto, puero, homo e. c., tam vere maskula kam femina.

La motivi di la decido donesis en « Mondo », XI, 68 : « Lu » por la singularo esas exakte lo sama kam « li » por la pluralo. Logiko, simetreso e facileso postulas ico. Konseque, same kam « li » darfas uzesar por personi, animali, kozi, omnafoye kande nulo obligas expresar la sexuo, tale « lu » darfas uzesar por personi, animali, kozi en la sama kondiciono. La distingo propozita esus subtilajo jenanta. Simila subtilajo rezultus pri la posedala pronomi, qui freque devus esar : ilua, elua, olua, ilia, elia, olia, vice la simpla lua, lia.

(3) Kande il, el, ol trovesas ye la fino di frazo-membro (quale ilu, hike) esas plu eufonioza uzar ilu, elu, olu, kompleta (sen eliziono) kam il, el, ol qui lore, sen la susteno di vokalo, restas quaze suspendata en la aero.

(4) Pro ke « la ego » esas vera substantivo, nulo impedas donar a lu la -i dil pluralo, se to esas necesa. Forme e sone « egi » ne esas plu stranja kam « eki », pluralo di eko.