LA LINGUO INTERNACIONA IDO
Ido-France

666293 visites depuis le 24.11.03

A la Une

Ephéméride "Ye ca dio"


Ephéméride historique de David Weston publié en ido chez Yahoo dans le groupe "idolisto"
Catégorie : General
2 novembro 1470. Edward 5ma, rejo di Anglia dum kurta periodo, naskis. Il esis la unesma filiulo di rejo Edward 4ma, qua mortis en aprilo 1483. Lua onklo Richard, fratulo di Edward 4ma, divenis regento; tamen, pro dubito pri la legaleso di la mariajeso di Edward 4ma, Richard prenis la trono en junio 1483, kom Richard 3ma, e yuna Edward e fratulo esis enkarcerigata en la Turmo di London. Li esis nultempe pluse vidata; esas supozata ke li kurte pose esis mortigata, tamen la cirkonstanci di lia morto esas ne klara.
2 novembro 1889. Norda Dakota e Suda Dakota divenis stati di Usa. La regiono esis parto di la granda areo en la mezo di nord-Amerika komprita de Francia en 1803 (la Louisiana kompro). Pos ke Minnesota (qua esabis parto di la regiono) divenis stato en 1858, Dakota-teritorio esis establisata en 1861. (Dakota esis la nomo di tribuo di le Sioux qua okupis la teritorio.) Ol komence inkluzis parti de nuna Montana e Wyoming; en 1868, pos kreeso di nova teritorii de la regiono, le Dakota havis la nuna formo. La veno di fervoyi augmentis la populo. Esis du centri di populo, en la nord-esto e sud-esto di la teritorio; la teritorio esis dividata aden du parti, e divenis du stati en 1889.
2 novembro 1930. Tafari Makonnen Woldemikael, regento di Ethiopia depos 1916, esis kronizata kom imperiestro Haile Selassie ("Povo di la Triuneso"). Il naskis en 1892, ed il esis heredanto di dinastio qua esis decendanti di rejulo Solomon e la rejino di Sheba. En 1916, pos la destronizo di Iyasu 5ma, Zewditu, onklino di Iyasu, divenis imperiestrino di Ethiopia, e Tafari divenis regento, kom Ras Tafari (Princo Tafari). Il divenis imperiestro en 1930 ye la morto di Zewditu. Il esis destronizata da la armeo di Ethiopia en 1974, ed esis enkarcerigata en la Granda Palaco; il mortis en 1975.
26 oktobro 1825. La Erie-kanalo, qua konektis la fluvio Hudson, en la stato Nova-York, kun lago Erie, un de la Granda Lagi di nord-Amerika, esis apertata. La projeto esis propozata en 1807 e konstruktado komencis en 1817. La longeso di la kanalo esis 584 km. La kusto di transportado, en epoko ante fervoyi, tale divenis multe plu chipa. La kanalo efektigis granda augmento di la populo en la westo di la stato Nova-York, e faciligis koloniizado di regioni plu fore vers la westo di Usa. Esas supozata ke la kanalo efektigis la suceso di la urbo Nova-York, tale ke ol divenis la maxim granda portuo ye la esta marbordo di Usa.
26 oktobro 1985. La proprieto di Uluru ("Ayer's Rock"), granda petra saliajo en la mezo di Australia, esis donata da la guvernerio di Australia a la lokala Pitjantjatjara-indijeni. Kondiciono esis ke le Anangu, la tradicionala proprietanti di Uluru, lugus ol a la agenterio por nacionala parki e sovaja animali dum periodo di 99 yari, e ke ol esus kune administrata. La indijeni di mez-Australia konocis la roko de plura mil yari, e li havas legendi pri olua kreeso. Ol esis unesmafoye vidata da Europani en 1872; ol recevis la nomo "Ayer's Rock" por la lora chefo di Suda Australia, Henry Ayers.
19 oktobro 439. Gaiseric, rejulo di la Vandali, prenis Kartago. Kande il divenis rejulo en 428, la Vandali rezidis en nuna Andalusia en Hispania. Il duktis sua populo a norda Afrika, probable invitate da Bonifacius, Romana guvernanto en norda Afrika, qua esis akuzata pri trahizo en Roma e bezonis militala helpo de la Vandali. Tamen Gaiseric vinkis la armeo di Bonifacius, e vinkis la armei di la estala e westala Romana imperii qui pose arivis en norda Afrika. En 435 il paktis kun la Romana imperiestro Valentinian 3ma: Gaiseric agnoskesus kom rejo di la recente ganita teritorii en Afrika, se il ne atakus Kartago. Tamen il pose prenis Kartago dum ke la Romana armeo esis okupata en Gallia; to esos grava evento por la Romana imperio.
19 oktobro 1845. En Dresden, la opero Tannhaeuser, da Richard Wagner, esis unesmafoye pleata. Wagner komencis kompozar la verko en la somero di 1843 ed ol esis kompleta en aprilo 1845, la uverturo esante la lasta parto skribita. La rakonto eventas ye la kastelo di Wartburg en la 14ma yarcento, ube la landgravo di la valo di Thuringia aranjas konkurso di Minnesaenger (trubaduri). Wagner, ne tote kontenta pri la opero ye la unesma pleado, facis multa chanji por olua pleo en Paris en 1861.
19 oktobro 1967. Usana kosmosondilo Mariner 5 preterpasis Venuso, ye disto 4094 km de la planeto. Ol lansesis ye 14 junio 1967. Ol ne portis fotografili; ol portis diversa mezurili, por mezurar radiado e magnetala feldo ed altraji. Dum la preterpaso, la sondilo trovis nula radiado-zoni tenata da la magentala feldo di la planeto; la surfacala temperaturo esis 527 Celsius, e la preso esis 75- til 100-foyi di Terala preso. Mariner 5 esis la duesma Usana sondilo qua atingis Venuso; la unesma, Mariner 2, esis anke la unesma sondilo de irga lando qua vizitis altra planeto, atingante disto 34762 km de Venuso en 1962 e facante mezuradi.
12 oktobro 1576. Rudolf (1552-1612), qua ja esis rejulo di Hungaria e Kroatia, e rejulo di Bohemia, divenis Rudolf 2ma, Arkiduko di Austria e Santa Romana Imperiestro di Germana naciono. Il ne esis efikiva regnanto, ed en 1605 il cedis povo a sua fratulo Matthias, pri Hungariana aferi; dum sequanta yari il cedis omna tituli a Matthias, ecepte Santa Romana Imperiestro. La precipua intereso di Rudolf esis pri arto ed okulta cienci; il kolektis pikturi, mekanikala aparati, ciencala intrumenti ed altraji. De 1583 il rezidis en Praha, ube plura chambri di la kastelo kontenis ilua kolekturo di diversaji. Il esis patrono di filozofi ed astronomi. Ca periodo esis ye la komenco di moderna cienco, e Rudolf forsan esis influiva pri olua iniciala progreso.
12 oktobro 1654. Granda explozo eventis en Delft, Nederlando. Cirkume 30 tuni de fusil-pulvero, en magazino en la distrikto Doelenkwartier, acidentale explozis; plu kam 100 homi mortis e multa altri esis vundata, e granda parto di Delft destruktesis. La piktisto Carel Fabritius, qua esis notenda studiinto di Rembrandt en Amsterdam, mortis pro vunduri pos la explozo, evante 32 yari. Esas konjektata ke Fabritius esis docero di Jan Vermeer, qua rezidis en Delft.
12 oktobro 1972.Usana kosmosondilo Mariner 9, en orbito cirkum Marso, prenis fotografuri di la norda polo di la planeto. Ol lansesis de Tero ye 30 mayo 1971, 11 dii pos la lanseso di Mars 2 (di USSR); ol establisis orbito cirkum Marso ye 14 november 1971, esante la unesma sondilo atingar orbito cirkum altra planeto (13 dii ante ke Mars 2 atingis sua orbito). La skopo di Mariner 9 esis fotografar la planeto, quon il facis de novembro 1971; fotografuri prenita ante la mezo di januaro 1972 ne montris multa detali, pro granda polvo-sturmo sur la planeto. La sondilo prenis 7329 fotografuri, kovrante 85% di la surfaco. La lasta kontakto kun la sondilo esis ye 27 oktobro 1972.
5 oktobro 869. La quaresma Koncilo di Konstantinoplo komencis; ol duris til 28 februaro 870. Ol kunvokesis da Bizantana imperiesto Basileios 1ma e Papo Adrian 2ma. Asistanti inkluzis 102 episkopi, tri papala legati e quar patriarki. La koncilo kunvenis en dek kunsidi, e disdonis 27 kanoni. La koncilo ri-afirmis la decidi di la 2ma Koncilo di Nicaea, di 787, suportante ikoni e santa imaji; to sequis la interdikto di ikoni da Bizantana imperiestro Konstantinos 5ma (qua regnis de 741 til 775).
5 oktobro 1880. La kompozisto Jacques Offenbach mortis. Dum plura yari il sufrabis pro goto, ed il ofte esis portata a teatro en stulo. En la lasta yari ilua saneso divenis sempre plu mala. Skribante la muziko por "Les contes d'Hoffmann", il timis ke il ne vivos por kompletigar la verko. Ca verko havis libreto da Jules Barbier; il skribabis dramato pri rakonti da E T A Hoffmann, olquan Offenbach vidabis en 1851. Offenbach skribis la piano-particiono, e la orkestrala versiono di la prologo ed unesma akto, ante lua morto. "Les contes d'Hoffmann" esis unesmafoye pleata, ye l'Opéra-Comique en Paris, ye 10 februaro 1881.
5 oktobro 1930. La aeronavo R101 kolizionis kun la tero proxim Beauvais en Francia; 48 de la 52 pasajeri mortis. R101 esis konstruktata en 1929; lo esis parto di projeto di la guvernado di Britania, por developar civila aeronavi por longa voyaji. Ol lore esis la maxim granda aeronavo (longeso 223m) en la mondo. Probala flugi eventis de oktobro 1929 til septembro 1930; esis multa problemi e modifiki. La voyajo inaugurala, a Karachi, komencis ye 4 oktobro 1930; la aeronavo portis ministro por aerala aferi Christopher Thomson, ed altra aerala eminenti. Thomson esis un de la mortinti. La dizastro di la koliziono finigis la developo di aeronavi en Britania.
28 septembro 48. A.K. Gnaeus Pompeius Magnus, politikala chefo di la Romana Republiko, esis asasinata. Il esis un de la Unesma Triumvireso; la altri esis Marcus Licinius Crassus e Gaius Julius Caesar. Ca triunvireso, fondita en 60 A.K., esis ne-oficala ma ol esis influiva. Ol fortigesis per la mariajeso di Pompeius, qua esis richega, kun Julia, filiino di Caesar, qua esis populara. Tamen la triumvireso ne duris: Julia mortis dum parturo, e Crassus vinkesis ed ocidesis ye la batalio di Carrhae, kontre la Parthiana Imperio. Interna milito developis, inter Caesar e Pompeius. Pompeius fugis ad Egiptia, ube il esis asasinata.
28 septembro 1106. Rejulo Henry 1ma di Anglia vinkis sua fratulo Robert ye la batalio di Tinchebrai, en Normandia, e tale divenis duko di Normandia. Henry asumis la rolo di rejulo di Anglia en agosto 1100 ye la morto di lua fratulo William 2ma; lua altra fratulo Robert, qua esis plu olda kam Henry ed expektis divenar rejo, esabis ye la unesma kruco-milito depos 1096; ye lua retroveno a Normandia en septembro 1100, Henry recente esis kronizita. La disputo inter la fratuli, qua inkluzis invado di Anglia da armeo di Robert, finis kande Henry invadis Normandia. La batalio ye Tinchebrai esis kurta ed esis nemulta vunditi e morti: forsan 100-200. Pos lua vinkeso, Robert esis duktata ad Anglia e dum-vive enkarcerigata; il mortis en 1134.
28 septembro 1858. La Kometo di Donati, la maxim brilanta kometo depos la Granda Kometo di 1811, esis fotografata ye la observatorio di la kolegio di Harvard, Usa, da la direktisto di la kolegio, William C Bond; la expozo-tempo esis sis minuti, e la fotografuro montris la nukleo e kelka nebulozeso. Ol esis la unesma fotografuro di kometo. La deskovristo di la kometo, Giovanni Battista Donati, komencis laborar ye la Observatorio di Firenze en 1852, e divenis olua direktisto en 1864. Il deskovris sis nova kometi (inkluzanta la Kometo di Donati en 1858) inter 1854 e 1864. Il esis pioniro di spektroskopio di kometi, per qua on povis deskovrar olia kompozaji.
7 septembro 1151. Geoffrey Plantagenet, komto di Anjou, mortis ye Chateau-du-Loire, Francia, evante 38 yari. Il esis la duesma spozulo di Matilda, elqua dum ula periodo esis rejino di Anglia; li mariajesis en 1228 por avantajizar relati inter Anjou ed Anglia/Normandia; el esis plu evoza kam il per 11 yari. Matilda esis vidvino di Henrik 5ma di la Santa Romana Imperio di Germana naciono; pro to, el esis nomizita Imperiestrino Matilda. Un de la filii di Geoffrey e Matilda divenis rejulo Henry 2ma di Anglia en 1154. Il ed omna sequanta reji di Anglia, til rejo Richard 3ma qua mortis en 1485, esis di la Plantagenet-dinastio, a qua Geoffrey donis sua familio-nomo.
7 septembro 1842. La opero "Vivo por la Caro", da Mikhail Glinka, esis unesmafoye pleata en Moskva, pos olua apertala pleo en St Petersburg ye 27 november 1836. Glinka esis la unesma Rusa kompozisto qua divenis bone konocata, ed il esis influiva por futura Rusa kompozisti. "Vivo por la Caro" esis la unesma di du operi da Glinka. Fondita sur faktala eventi di 1613, la rakonto esas pri rurano Ivan Susanin, qua sakrifikas sua vivo por salvar la vivo di Caro Mikhail, kande il misduktas Polona soldati qui intencas kaptar la Caro. Caro Nikolai 1ma ipsa havis intereso pri la skribado di ca opero, ed il sugestis la titulo, vice la originala titulo Ivan Susanin. La opero esis bone recevata. Futura Rusa operi, influita da ca verko, simile traktis nacionala historiala temi.
7 septembro 1936. La Tasmaniana tigro, o Tasmaniana volfo (Thylacinus cynocephalus) divenis extingita, ye la morto di la lasta di la speco, en la zoologiala gardeno en Hobart, Tasmania. La thylacine aspektis quale volfo, tamen lu esis marsupialo quale la kangaruo; lu havis striizata dorso quale tigro. Segun supozajo, lu habitis Australia til cirkume du mil yari ante nun, ma nombri di la speco diminutis til extingeso pos la arivo di la "dingo" (Canis lupus dingo). Multa ankore habitis Tasmania kande Europana koloniisti arivis. Li esis ocidata da farmisti qui anxiis pri sua animali; e li esis chasata kom vildi. La lasta sovaja thylacine esis ocidata en 1930, da farmisto en la nord-esto di Tasmania.
31 agosto 1422. Rejulo Henry 5ma di Anglia mortis, evante 34 yari. En junio 1420 il mariajesis a Catherine, filiino di rejulo Charles 6ma di Francia; il intencis divenar rejulo di Francia, ed il agnoskesis kom heredanto di la Franca trono da multi. Pos sejorno en Anglia, il rivenis a Francia en junio 1421 por plusa militala kampanio. Ilua armeo asiejis e kaptis Meaux en mayo 1422. Il maladeskis dum la longa asiejo, e mortis, probable pro disenterio, en agosto. Ilua filiulo, evante non monati, esis la sucedanta rejulo Henry 6ma.
31 agosto 1906. Exploristo Roald Amundsen, en la navo Gjoea, atingis la urbo Nome ye la litoro di Alaska; lo esis la fino di expediciono por trovar nord-westa pasajo de la Atlantiko a la Pacifiko. Tala voyajo esis antee probita da multa exploristi. La Gjoea departis de Kristiania (nuna Oslo) ye 16 junio 1903. Plusa skopo di la expediciono esis trovar la norda magnetala polo ed observar la magnetala feldo dum longa periodo. La navo restis dum du yari an King William Island, nuna Gjoea Haven en norda Kanada, por prenar ta observadi, e por praktikar voyajado sur la vicina arktika tereno (quo divenis utila kande Amundsen esis en Antarktika). Ye 17 agosto 1905 la navala voyajo rikomencis. Pos quar dii li pauzis ye Kabo Colbourne, qua esis ja atingita da navi de la westo; to signifikis ke la transiro esis suceso.
31 agosto 1928.Eventis en Berlin la unesma pleado di Die Dreigroschenoper, da kompozisto Kurt Weill e dramatisto Bertold Brecht. Ol fondesis sur la balado-opero The Beggar's Opera di 1728, da Angla skribisto John Gay, olqua esis satiro di Italiana operi, la karakteri esante furtisti e debochistini. Die Dreigroschenoper utiligis la sama karakteri e simila rakonto, qua eventas en London en la 19ma yarcento. La muziko da Weill, por mikra orkestro, esis influata da jaz-muziko. La opero, pos iniciala povra recevado, balde esis sucesoza. La kansono Die Moritat von Mackie Messer, qua ye la komenco di la opero introduktas la karaktero Macheath, deskriptante ilua violentemeso, esis tradukata aden la Angla en Usana produkturo di la opero di 1954; kom Mack the Knife; ca versiono di la kansono divenis populara.
24 agosto 394.La maxim tarda datizita Egiptiana hieroglifi, qui esas konocata, esis enskribata en la templo di Isis, ye Philae en suda Egiptia. La dato esis la nasko-dio di Osiris, yaro 110 (di Diocletianus). La enskriburo relatas ula rejala dekreto; apud la hieroglifi, domajita figuro di rejulo kun krono esas grabita. Ca templo di Isis esis sur la insulo Philae; kun altra strukturi sur la insulo, ol esis transpozata en la 1960-yardeko a plu alta tereno sur vicina insulo, kande la Aswan-barilo, por regular aquo-fluo, esis kreata.
24 agosto 1456. Ula kopiuro di la Biblo, imprimita da Johannes Gutenberg, nuntempe en la Biblioteko nacionala en Paris, montras ca dato. Ol esas un de la serio di cirkume180 kopiuri di la Biblo, qui havas 42 linei en pagino, imprimita dum la 1450-yardeko. La plu multa esis imprimata sur papero, kelka sur velino. Gutenberg komencis imprimado-komerco en Mainz en 1450. Ilua metodo di imprimado per movebla tipo esis tre influiva en Europa. En 1456 il perdis sua komercala posedaji pro ne-pago di debajo; ilua posa kariero esis obskura.
24 agosto 1989. La kosmosondilo Voyager 2 facis finala paso di planeto, ante ke ol livis la sunala sistemo. Ca vehilo, lansita ye 20 agosto 1977, pasis e studiis Jupitero en 1979, Saturno en 1981 ed Urano en 1986. Ye ca dio en 1989, pasante proxim Neptuno, ol flugis cirkume 4950 km super la nubi di la planeto. La instrumenti di la sondilo ankore funcionis dum la renkontro kun Neptuno: observante la atmosfero, ol notis venti di 1100 km/horo; la atmosfero kontenis metano, qua donas la blua aspekto a la planeto, e hidrogeno. Ol studiis Triton, la maxim granda satelito di Neptuno, fotografante 40% di la surfaco. En november 1998 kelka instrumenti esis extingata por konservar povo; altra instrumenti ankore funcionas, ed plusa informeso de li esas expektata til adminime 2025.
27 julio 1606. Franca nobelo Jean de Biencourt de Poutrincourt arivis ye Port-Royal, kolonio ye la marbordo di nuntempa Nova Skotia, Kanada. Ca kolonio fondesis dum expediciono (di qua Poutrincourt esis membro) en 1605, di qua la skopo esis establisar komerco pri furi; la yuro facar to grantesis da rejulo Henri 4ma di Francia. Pos kelka monati en Francia, Poutrincourt, grantita la feudo di Port-Royal, retrovenis ye ca dio kun plusa homi ed animali por developar la kolonio. Li bone pasis la vintro; tamen en 1607 la yuro di furo-komerco esis revokata, e la koloniisti retrovenis a Francia. La kolonio esis ri-establisata da Poutrincourt en 1610. Port-Royal esis la unesma sucesoza Franca kolonio en Nord-Amerika.
27 julio 1867. La kompozisto Enrique Granados naskis en Lleida, Katalunia. Ilua patro Calixto Granados esis Hispana armeo-kapitano. Kom yunulo il studiis piano en Barcelona; de 1887 til 1889 il studiis en Paris kun profesoro di la konservatorio. Il debutis kom pianisto en Barcelona en 1890, atraktante la atenco di rejo Alfonso 13ma di Hispania. Dum sequanta yari il ganis lokala suceso kom pianisto e kompozisto di lejera operi. Ilua maxim famoza verko esis le Goyescas por piano, qui esis impresuri di pikturi da Goya; oli esis unesme pleata en Barcelona en 1911, ed en Paris en 1914. Il skribis opero de la muziko en Goyescas; Granados voyajis a New-York ube ol esis pleata ye la opero-domo Metropolitan en januaro 1916, ed esis bone recevata. Il mortis ye 24 marto 1916 en la Atlantiko dum la retro-voyajo, pos ke la navo frapesis da torpedo.
27 julio 1949. La unesma flugo eventis di prototipo di la unesma komercala sprico-aeroplano, la De Havilland DH 106 Comet. Ol esis povizata da du pari de turboreaktori, pozita interne di la ali apud la trunko di la aeroplano. La Comet esis developata da De Havilland en Hatfield, Hertfordshire Anglia; ca flugo, de la aviaco-hangaro di la kompanio en Hatfield, duris 31 minuti. Duesma prototipo facis unesma flugo en 1950. Tala aeroplano esis en nova kategorio di aviacilo, do kompleta probado esis granda procedo. En mayo 1952 esis unesma flugo di Comet portanta bilieto-paganta pasajanti. Dum la frua yari di reguloza flugo, ula grava acidenti necesigis modifiki di la desegnuro.
20 julio 1031 . La regno di Henri 1ma di Francia komencis, ye la morto di lua patro Robert. Il balde subisis rebeleso, kande ilua stif-matro Constance esforcis establisar sua filiulo Robert (plu yuna mi-fratulo di Henri) sur la trono; por to el esis asociata kun komto Odo (Eudes) 2ma di Blois. Henri fugis a Normandia, ube il e restis dum ke duko Robert di Normandia kolektis suportanta nobeli qui esus pronta helpar Henri. Li koaktis Constance ed elua filiulo aden aranjuro, e Henri riganis sua trono. Kom rekompenso, Henri donis a Robert la sinioreso di Vexin, vicina komtio di Normandia. Dum posa yari Henri esis asociato di la sucedanta duko William (Guillaume) 2ma di Normandia (ilqua divenis William la Konquestero di Anglia), ma il divenis envidiema pro la prodeso di William.
20 julio 1976 . La kosmo-probilo Viking 1 atingis la surfaco di Marso. Ye 20 agosto 1975 la kosmo-navo, qua konsistis de orbitanto e tervenanto, lansesis de Kabo Canaveral; ol eniris orbito cirkum Marso ye 19 junio 1976. Ciencisti selektis apta terveno-loko, per regardado di fotografuri di la surfaco transmisita da la orbitanto. Kande la tervenanto arivis ye la surfaco, ol transmisis kolorizita fotografuri di la cirkumajo; ol registragis temperaturo de -86C til -33C; tamen la sismografo ne funcionis. Brakio kolektis specimeno de la sulo, qua esis analizata; organika kompozuri ne esis trovata. La tervenanto duris transmisar informeso til 1 februaro 1983. Lo esis la unesma sucesoza projeto en qua probilo tervenis sur Marso; la plu frua Mars 3, di USSR en 1971, cesis funcionar 20 sekundi pos ke ol atingis la surfaco.
20 julio 1985. La restaji di la navo Nuestra Senora de Atocha, Hispana galiono naufrajinta en 1622, esis trovata, da Usana deskovristo Mel Fisher (1922-1998). Il esis serchanta ca navo dum multa yari; il ja deskovrabis plura naufrajinta navi en la maro apud Florida, Usa. La Atocha portis granda quantesi de kupro, arjento, oro, gemi ed altraji de la portui Cartagena (en nuntempa Kolumbia) e Portobelo (en nuntempa Panama). Survoye a Hispania, ye 6 septembro 1622, pulsita adsur rifo en uragano, 56 km weste de Key West en nuntempa Florida, ol naufrajis; omnu dronesis ecepte tri maristi e du sklavi. La navo Santa Margarita, simile kargita, esis perdita en la sama tempesto; olua kargajo lore esis parte salvata, tamen la Atocha esis ne trovata til 1985. La perdo di la kargajo di la Atocha e la Santa Margarita detrimentis la ekonomio di Hispania dum plura yari.
13 julio 1919 . La aero-navo R34 retrovenis ad olua hemo en komtio Norfolk en Est-Anglia, kompletigante du-sinsa aerala voyajo trans la Atlantiko: to esis la unesma foyo di tala voyajo. Ca aero-navo esis di tipo R33; la du tala navi, R33 e R34, esis konstruktata en Britania por rolo en la unesma mondo-milito; li esis ne kompleta ye la ceso di la milito. La unesma flugo di R34 eventis ye 14 marto 1919. Por la projetata transiro di la Atlantiko, portante plura armeo-oficiri, la navo esis equipata per plusa hamaki, nam ol ne esis konstruktita por pasajanti. Ol departis de Britania ye 2 julio. Kande ol atingis Mineola en Long Island, Usa, ye 6 julio, un de la pasajanti decensis per parafalo por instruktar lokala personi pri traktar la terveno di la aero-navo; tale arivis la unesma persono en Amerika pos aerala voyajo de Europa.
13 julio 1930 . En Uruguay, la unesma mondala futbalo-konkurso komencis. Ca loko selektabis da FIFA (la federuro internaciona por asociuro-futbalo) pro ke en ta yaro Uruguay celebris cent yari di olua unesma konstituco; anke, la futbalo-esquadro di Uruguay esis sucesoza ye la Olimpiala Ludi di 1928. Pro desfacileso di voyajado, la plu multa de la 13 esquadri en la konkurso esis de suda Amerika; ultre ti, 6 landi exter ca kontinento esis reprezentata: Belgia, Francia, Mexikia, Rumania, Usa e Yugoslavia. Omna ludi eventis en Montevideo, la plu multa ye la Estadio Centenario, qua esis konstruktita por ca konkurso. La mi-finali esis inter Usa ed Arjentinia, en qua Arjentinia esis vinkoza (6-1); ed inter Yugoslavia ed Uruguay, en qua Uruguay esis vinkoza (6-1). En la finalo, qua eventis ye 30 julio, Uruguay vinkis Arjentinia (4-2).
13 julio 1995 . La kosmo-navo Galileo, atinginte disto 80 milion km de la planeto Jupitero, desligis sondilo por explorar la planeto. Galileo departabis de Tero ye 18 oktobro 1989, desligite de Space-Shuttle Atlantis; por atingar la orbito di Jupitero, ol pasis Venuso e dufoye pasis Tero, utiligante olia graviteso por ganar momento. Ol exploris Venuso dum la paso, e survoye a Jupitero ol exploris (per kosmo-navo, unesmafoye) du asteroidi. La sondilo, desligita ye ca dio, decensis vers Jupitero e transmisis informeso a Galileo dum 57 minuti, ante ke kontakto esis perdata. Ca informeso indikis la existo di intensa radiiva zono, 50 000 km super la nubi di la planeto, e forta venti, di cirkume 640 m/sec. Dum sequanta yari, Galileo exploris la sateliti di Jupitero, plurafoye pasante Europa, Callisto ed Io.
8 junio 1042 . Harthacnut, rejulo di Anglia, mortis evante cirkume 24 yari, dum ke il esis drinkanta ye mariajo-celebro. Il esis severa e despopulara rejo; rumoro esis, ke il esas venen-agita. Il esis filiulo di Cnut, qua regnis 1016-35; Cnut venis de Dana rejala familio, ed il esabis rejulo anke di Dania e Norvegia. Ye la morto di Harthacnut, la rejala familio en Anglia di Dana decendo esis extingata. La sequanto rejo, evante cirkume 40 yari ye entronesko, esis Edward la Konfesanto; ilua genitori esis antea Angla rejo Ethelred (qua regnis 978-1013), ed Emma filiino di duko Richard I di Normandia. Edward, qua pasis la plu multa di sua frua yari en Normandia, ne expektis divenar rejo di Anglia.
8 junio 1975 . La spacala sondilo Venera 9 lansesis de Baikonur, USSR. Lo esis komenco di nova projeto por explorar la planeto Venuso. Ye 22 octobro la sondilo atingis Venuso ed esis pozata aden orbito cirkum la planeto; la terveno-vehilo separis su de la orbito-vehilo e decensis vers la surfaco. Dum la decenso, mezurili notis atmosferala preso, vento-rapideso, temperaturo e humideso. Parafali diminutis la rapideso di la terveno-vehilo, ed ol atingis la surfaco ye rapideso sep metri/sekundo. Fotografuri transmisesis a la orbito-vehilo, qua sendis oli a Tero; oli esis la unesma imaji de la surfaco di Venuso. Oli montris inklinita tereno kun desordinita roki qui havis akuta anguli; on povis dicernar detali til 100m de la abordilo. Ye la surfaco, temperaturo esis 485C ed atmosferala preso esis 90-opla de ta di Tero. Venera 10, qua lansesis ye 14 junio, anke esis sucesoza; olua terveno-vehilo atingis la Venusala surfaco ye 25 oktobro; fotografuri montris plana dezerta ceno.
8 junio 1887 . En USA, Herman Hollerith demandis patento por mashino qua kontis puncita karti. La skopo di la mashino esis akumular statistikala informeso; singla puncita-karto kontenis, per la plasizo di la puncuri, diversa detali pri individuo. La grandeso di la puncita-karto esis sama kam ta di la dolaro-bilieto, por ke existanta kabineti esus utiligebla. La mashino esis utiligata por la "census" (populo-kontado) di USA en1890; la statistiki esis plu rapide preparata kam antee, e lo ganis granda intereso. Hollerith (1860-1929) komencis experimentar pri puncita karti cirkume 1882, dum ke il esis docisto kom mekanikala injenioro. En 1896 il establisis sua kompanio, la Tabulating Machine Company, qua, pos multa yari, divenis parto di IBM.
1 junio 1215 . En Azia, le Mongol prenis la urbo Zhongdu (nuntempa Beijing) pos longa asiejo. Milito inter le Mongol di Genghis Khan e la Jin-dinastio di nordala Chinia komencis en 1211. Dum du yari la armeo di Genghis ne grave minacis; tamen il amasigis sua trupi ed en 1213 la teritorio di le Jin exter la Granda Muro di Chinia esis vinkita. Tri armei, komandata da familiani di Genghis, sucesis penetrar la muro ye diversa loki. Pos la preno di Zhongdu, imperiestro Xuanzong di le Jin movis sua rezideyo sude a Kaifeng, qua divenis ilua nova chef-urbo. La avanco di le Mongol duris, ed en 1234 la Jin-dinastio esis extingata.
1 junio 1495 . La maxim frua existanta menciono di produktado di Skota wiskio esis registragata; fiskala registro di Skotia montras ke ula monakulo John Cor recevis ok boll de malto por produktar aqua vitae. Ca quanteso suficis por produktar cirkume 1500 boteli, quo sugestas ke distilado lore esis longa-tempe establisata. Segun supozajo, la praktiko di distilado esis introduktata da monaki de populo en norda Irlando (le Dál Riata), kande li venis dum la quaresma e kinesma yarcenti por konvertar a Kristaneso la habitanti (le Picti) en nuntempa Skotia.
1 junio 1965 . La fondala radiado de la origino di la universo esis trovata. Segun ula teorio di la universo, granda explozo eventis ye la komenco di la universo. Lor ca granda explozo, radiado inundis la universo; la restajo di ca radiado, quo relatas temperaturo 3K (3 gradi super absoluta zero), ankore existas. Esis supozata ke ca radiado esas tro febla por troveso. Usana fizikisti Arno Penzias e Robert Woodrow Wilson esis konstruktanta povoza mikra-onda recevilo, di qua la skopo esis radio-astronomiala observadi. Ye ca dio ili remarkis ke la recevilo registras konfuza febla signalo, venante same de omna direcioni, quon li ne povis komprenar. Pos akademiala debato, esis agnoskata ke la signalo relatas la restajo di la granda explozo; ca teorio pri la origino di la universo tale esis plu kredebla.
25 mayo 1889 . La aviacilo-desegnisto Igor Sikorsky naskis en Kiev. Ilua patro, Ivan Alexeevich Sikorsky, esis profesoro di psikologio, ed esis decendanto di Polona nobeli. La yuna Igor esis inspirata da la verkaro di Leonardo da Vinci e la rakonti di Jules Verne. Il studiis kom injenioro ye la navala akademio di St Petersburg. Dum 1909 il studiis en Paris, qua lore esis notenda aviacala centro. En 1913, ye la aviacilo-fako di fervoyala veturo-fabrikerio en St Petersburg, il konstruktis la unesma quar-motora aeroplano qua povis flugar. De 1919 il rezidis en Usa; pos kelka yari kom docisto il establisis kompanio qua desegnis e produktis mar-aeroplani. Il havis intereso pri vertikala flugado; en 1940 ilua experimentala helikoptero facis unesma flugo, e ca desegnuro divenis la unesma helikoptero fabrikata en granda nombri.
25 mayo 1955 . En USA, la piktisto Edward Hopper (1882-1967) recevis la yarala Ora Medalio de la National Institute of Arts and Letters. Il studiis ye skolo di arto en New York; de 1906 til 1910 il voyajis plurafoye a Paris, ube il interesis pri impresionismo. De 1913, pos periodo kom komercala artisto, il establisis sua studieyo en New York ube, dum la restajo di vivo, il produktis sua pikturi. Il ganis famo dum la 1920-yardeko; ilua stilo ne chanjis en posa yari; il duris produktar singla-yare du o tri pikturi. Ordinara ceno di moderna Usa esas piktata, qua inkluzas izolata reflektema figuro o figuri, quo donas quaza dezolata humoro: exemple, ilua pikturo Nighthawks di 1942.
18 mayo 1152 . Henry duko di Normandia e komto di Anjou, mariajesis ad Eleanor di Aquitania, filiino di Guillaume X duko di Aquitania. El antee esabis spozino di rejulo Louis VII di Francia; el divorcabis de il en marto di ca yaro. En 1154, ye la morto di Stephen rejulo di Anglia, Henry divenis rejulo Henry II di Anglia. Dum sequanta yari il esforcis establisar sua autoritato sur sua heredita teritorii en Britania en Francia. Il mariajis sua filii a rejala familii di Europa, quo fortigis ilua influo. Ilua unesma filiulo Henry rebeleskis pro la povo di sua patro; Eleanor, asociito di la rebeleso, enkarcerigesis en 1173 da sua spozo, ed esis ne tote libera mem pos ke filiulo Henry mortis en 1183. Pos la morto di Henry II en 1189, Eleanor esis influiva dum la regni di sucedanta reji, elua filiuli Richard I e John; el mortis en 1204.
18 mayo 1596 .La Nederlandana exploristo Willem Barents departis de Vlieland, proxim Amsterdam, ye komenco di triesma expediciono vers la nord-esto, por trovar voyo norde de Siberia a la oriento. En la unesma voyajo di 1594 il atingis Novaya Zemlya, retrovenante pro glacio-monteti; voyajo di la sequanta yaro impedesis pro la glaciigita Kara-maro. En la expediciono di 1596, la du navi di Barents atingis la ne-konocata Spitsbergen-insulo ye 17 junio. Ye 1 julio, la du navi sequis separata voyi; la navo qua portis Barents, atinginte Nova Zemlya ye 17 julio, pose divenis kaptita en glacio, ed ibe la navo-trupo eventoze pasis la vintro. La navo ankore fixigite en la glacio ye la sequanta junio, la posvivanti, sufranta pro skorbuto, eskapis en du bateli; Barents mortis pos sep dii en batelo. Pos sep semani, la 12 posvivanti salvesis ye la Kola-peninsulo da Rusa komerco-navo.
18 mayo 1869 . En Japonia, la republiko Ezo, establisita kelka monati antee, cedis su a la Japoniana imperio. La nova republiko, en la nordala insulo pose nomizita Hokkaido, esis establisata da admiralo Enomoto Takeaki, qua retretabis a ca insulo, kun parto di la milit-navaro qua esabis vinkata en la Boshin-milito. Ye 27 januaro la republiko asertis nedependeso. La organizado di la republiko fondesis sur ta di Usa. Ye la unesma elektado qua eventis en Japonia, Enomoto elektesis kom prezidanto. En mayo 1869 la Japoniana imperio sendis armeo e militara floto ad Ezo, e la republiko cedis su pos vinkeso ye la batalio di Hakodate. Pos periodo en karcero, Enomoto divenis guvernala oficisto en Hokkaido en 1872.
11 mayo 868 . En Chinia, la maxim frua existanta blok-imprimita libro qua montras dato esis datizata. Ol kontenas tradukuro aden la Chiniana linguo di Budista texto la "Diamanta Sutra"; la texto esis tradukita aden la Chiniana de la Sanskrita ye cirkume la yaro 400; la titulo en la Sanskrita esas Vajracchedika Prajnaparamita Sutra. Ca Chiniana imprimuro esas paper-volvajo, longeso cirkume 5m, formacita de sep bendi de kun-glutinita papero. Ol esis en granda kolekturo de manuskripti e blok-imprimaji, trovita en la Mogao-kaverni, proxim Dunhuang en nord-westa Chinia; oli ri-deskovresis en 1900 da lokala monakulo. Multa de oli, inkluzanta la "Diamanta Sutra", obtenesis da Hungariana arkeologo Aurel Stein en 1907.
11 mayo 1813 . En Australia, Gregory Blaxland, William Lawson e William Wentworth, kun quar servanti, quar kavali e kin hundi, komencis expediciono, grantita da la guvernanto di la kolonio, por explorar ne-konocata regiono weste de Sydney, trans la Blua Monti. Lo esis la unesma importanta explorado di interna regiono di Australia. Blaxland, iniciinto di la entraprezo, esis farmisto qua deziris trovar nova pastureyi. Ye 27 mayo li atingis somito; granda regiono di plana lando esis videbla. Dum la sequanta dii, la homi e kavali ganis alejeso pos la luktadi di la transiro, e la planajo esis explorata. Ye la retroveno, la tri single recevis grantajo di 400 hektari de la nove deskovrita lando.
11 mayo 1916 . Aparis ciencala papero da fizikisto Albert Einstein, pri Generala Relativeso. Einstein publikigabis sua specala teorio di relativeso en 1905, dum ke il rezidis en Zuerich; il pose egardesis kom notenda ciencisto. En 1914 il divenis direktanto di la Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft en Berlin, ciencala instituto fondita en 1911; il duris en ca ofico til 1932. Dum la yari pos 1905 il facis progreso pri sua teorio di relativeso, skribante artikli qui expansis la originala teorio; to duktis a kompleta deskripto en la ciencala papero di 1916. Generala Relativeso traktas graviteso, e supozas ke la fizikala efekti di graviteso esas identa a la efekti di acelereso. La konsequanta predicajo, ke lumo esus deflexata da granda maso, esis pose konfirmata per astronomiala observadi.
4 mayo 1814 . Napolean Bonaparte arivis ye Portoferraio, la chef-urbo di la insulo Elba, a qua il esis exilita segun la kontrato di Fontainbleau. Ca kontrato, signata da plenipotencieri di plura Europana stati e ratifikita da Napoleon ye 11 aprilo, detaligis ke Napoleon ne pluse esez imperiestro di Francia; e ke Elba, insulo proxim Toskania, esez separita princio di qua Napoleon esez la regnanto. Dum la monati pos ilua arivo, Napoleon facis reformi di la ekonomio di la insulo e di sociala standi di olua habitanti. Ye 26 februaro 1815 il eskapis de la insulo, e ye 20 marto il ri-eniris Paris.
4 mayo 1891. La detektivo Sherlock Holmes mortis ye la aquo-falo Reichenbachfall en Suisia: tale segun la skribisto Arthur Conan Doyle en la rakonto The Final Problem. Holmes, qua dum longa tempo inquestis la agadi di la kriminestro Profesoro Moriarty, kredis ke il balde ruptos ilua organizuro; il anke konciis ke Moriarty deziras destruktar il. Por avancigar la afero, Holmes voyajis a Suisia, kun kolego Watson, e li lojis ye Meiringen. Ye la vicina Reichenbachfall, Holmes desaparis, poslasinte letro a Watson explikante ke il expektas renkontrar Moriarty; segun supozajo, Holmes e Moriarty falis til morto dum ke li luktis apud la aquo-falo. La rakonto The Final Problem aparis en The Strand Magazine en decembro 1893
27 aprilo 1296 . En la Skota kampanio di Angla rejulo Edward I, la Angla armeo esis vinkoza ye la batalio di Dunbar. Pos la preno di la urbo Berwick-upon-Tweed, la armeo avancabis alonge la mar-bordo e kaptabis la kastelo di Dunbar. Skota armeo avancis de vicina urbeto Haddington por sokursar la kastelo. En la batalio, la Angla kavalrio, pos kurta periodo di manovrado, fugigis la Skota kavalrio. Esis nemulta morti, tamen multa Skota kavalieri kaptesis. Ol esis la konkluzala batalio di la kampanio; tamen en sequanta yari esis plusa rebelesi en Skotia, notende ta di William Wallace en 1298. En 1306, Robert Bruce komencis kampanio di Skota nedependeso. Edward I, qua ne agnoskis Robert kom Skota rejo, mortis dum voyajo vers Skotia por direktar opozala kampanio. (Videz "Ye ca dio, 30 marto" pri la kapto di Berwick-upon-Tweed.)
27 aprilo 1521 . Fernando de Magallanes - Ferdinand Magellan - ocidesis en batalio inter tribui en la Filipini. Il departabis de Seville en 1519, kun kin navi, por projetata voyajo a la Spico-insuli per westala voyo, ca projeto grantite da la rejo di Hispania. Tri navi (pos ke un navo naufrajis ed un desertis) pasis tra la stretajo ye la sudo di sudala Amerika, nuntempe nomizita la Stretajo di Magallanes; li eniris la oceano quan Magallanes nomizis la Pacifiko. En la Filipini Magallanes amikeskis kun ula lokala tribuo, qua esis militema kontre altra tribuo; Magallanes ocidesis kande il ed ilua trupo partoprenis asalto kontre la altra tribuo. Un navo, portante plura tuni de spici, fine arivis en Hispania en september 1522, pos voyajo cirkum la mondo.
27 aprilo 1810 . Ludwig van Beethoven skribis dedikajo sur la manuskripto di Bagatelo por piano (katalogo-numero WoO 59): "Fuer Elise". Ca bone-konocata verko ne aparis dum la vivo di Beethoven; la manuskripto deskovresis da erudito Ludwig Nohl, e la muziko aparis en 1867 en libro di lu pri Beethoven. La manuskripto nun esas perdita, ed esas neposibla studiar la nomo quan Nohl trans-skribis kom "Elise". Ol posible esis "Therese"; Therese Malfatti, qua esis filiino di mediko di Beethoven, esis amikino di la kompozisto, ed il propozis mariajeso ad el en 1810. Tamen, altra teorii existas, egarde qua persono esis "Elise".
20 aprilo 1702 . La "Kometo di 1702" - kometo C/1702 H1 - esis unesmafoye vidata. Ol deskovresis da Italiana astronomi Francesco Bianchini e Giacomo Filippo Maraldi; ol situesis proxim la horizonto ed aspektis quale nebuloza stelo. La kometo esis lastafoye vidita da ili ye 5 mayo di ca yaro. Bianchini, inter altraji, studiis la planeto Venero; Maraldi studiis la planeto Marso dum multa yari. Ye 21 aprilo la kometo di 1702 esis vidata da Germana astronomo Maria Margarethe Kirch; el esis la unesma homino qua deskovris kometo. Elua spozulo Gottfried Kirch, qua esis astronomo e kompilisto di kalendarii, e qua ja deskovrabis plura kometi, publike asertis ke il ipsa deskovris ca nova kometo; en 1710 il agnoskis ke Maria esis la deskovrinto.
20 aprilo 1848 . La pianisto e kompozisto Frédéric Chopin arivis en London por koncerto-turo en Anglia. La turo aranjesis da Jane Stirling, homino de richa Skota familio; el esis habila pianisto qua divenabis studento di Chopin en 1843, ed esis dum-viva amiko di Chopin. Ye 15 mayo Chopin pleis por rejino Victoria e princulo Albert. Dum la somero di ca yaro Jane Stirling duktis il a Skotia, ube il esis gasto ye la hemi di diversa richa familii quin el konocis; Chopin, qua parolis nur la Franca e Polona lingui, e havis mala saneso, ne juis ta experienci. Quankam esis rumori ke Chopin intencis mariajeso a Jane Stirling, il ne esis amorema ad el. Ye 16 novembro, en tre mala sanesala stando, il pleis lasta koncerto en London, e retrovenis kun el a Paris ye 24 novembro.
20 aprilo 1893 . La piktisto Joan Miró naskis en Barcelona; ilua patro esis juvelisto e posh-horlojisto. Miró kom puero havis nula skolala habileso, ma il havis intereso pri piktado. Employate en 1910 kom kontisto di lokala apoteko, il sufris nervala krulo; il pose devotigia su ad arto. Il asistis lecioni di la Cercle Artistic de Sant Lluc en Barcelona. Il ne esis senkurajigata da la ne-suceso di expozo-evento di sua verki en 1918. Il translojis a Paris; balde pos arivo il renkontris Pablo Picasso, qua kurajigis il. Miró, vivante en povreso, renkontris plura artisti, inkluzanta kelka de la Surrealista movado; il komencis krear Surrealista pikturi, inspirata per halucini efektigata da hungro. Ilua pikturi esis inkluzata en expozi di verki di Surrealista piktisti. Tale il komencis establisar sua reputeso.
13 aprilo 1178 . Sebastiano Ziani, Dogo di Venizia depos 1172, mortis, un dio pos retreto a monakeyo ye San Giorgio Maggiore, insulo apud la urbo. Il esis elektata kom 39ma dogo di la republiko, sis monati pos la morto di lua precedanto Vitale Michiel II, qua esis ocidita; pro mala traktado di la lora konfronteso di Venizia da Konstantinoplo, Vitale esis desestimata da multi en la urbo, ed il fine atakesis da turbacho. Sebastiano, evante cirkume 70 yari ye elekteso, esis richa, havante komercala relati kun la Oriento. Il aranjis renkontro dum qua la papo Alexander III, e Germana rejo Frederik Barbarossa, quan la papo exkomunikabis, esis rikonciliata. La urbo Venizia esis ri-organizata da Sebastiano, establisante nova loko por la navo-konstrukteyo, plu fore de la guverno-domo quan ol perturbabis pro olua bruisado.
13 aprilo 1688 . Unesma grupo de Hugenoti arivis ye Sud-Afrika de Europa, en la navo Voorschoten; ca voyajo aranjesis da la Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) di Nederlando. En Francia, pos la revoko en 1685 di la Edikto di Nantes di 1598, Hugenoti ne darfis praktikar sua religiono; multi fugis a Nederlando. La VOC, havante interesi en multa loki en la mondo inkluzanta suda Afrika, volis trovar voluntanti por adjuntesar a la farmisti ye la Kabo di Bona Espero. De aprilo 1688 til januaro 1689, plura navi di la VOC portis Hugenoti a la Kabo; tale cirkume 175 Hugenoti establisis su, kom parto di la oficala koloniizado di la VOC en ca regiono. Farmo-tereni esis donata a li, dispersita inter la Nederlandana farmeyi.
13 aprilo 1823 . Pianisto Franz Liszt, evante 11 yari, koncertis ye la Kleiner Redoutensaal en Wien, kelka monati pos ilua unesma publika koncerto en decembro 1822. Il pleis koncerto-peco da Hummel, variadi da Moscheles, ed improvizadi da su ipsa. Ca evento esas notenda pro ke Beethoven esis inter la audantaro. Segun legendo, Beethoven, tre impresata da la pleado, gratulis la yuna Liszt ye la platformo e kisis il ye la fronto. Tamen, Beethoven lore esis preske tote surda; altra versiono di la evento esas ke Liszt dum la koncerto konciis ke Beethoven regardas il, ma ke li ne pose interparolis. Tala koncerti aranjesis per la esforci di Adam Liszt, patro di Franz; il esis amatora muzikisto qua remarkabis la genio di sua filiulo ye frua evo.
3 aprilo 1973 . Ye Cape Canaveral USA lansesis la spaco-probilo Pioneer 11. Ol esis la duesma probilo qua flugis trans la orbito di Marso. Pioneer 10, lansita en 1972, studiis Jupitero quan ol pasis en decembro 1973, e pose flugis ek la sunala sistemo sen renkontrar plusa planeti; komuniki kun la probilo duris til januaro 2003. Pioneer 11 pasis Jupitero en decembro 1974, 42760 km de la nubi di la planeto ye maxim apuda; ol utiligis la graviteso di Jupiter por establisar voyo a Saturno, quan ol pasis en septembro 1979; ol studiis la ringi di Saturno, deskovrante nova ringo. Pri amba planeti la probilo prenis fotografuri, ed ol notis magnetala feldo, temperaturo ed altraji. En februaro 1990, irante vers la bordo di la sunala sistemo, ol transiris la orbito di Neptuno; komuniki cesis en novembro 1995. Ol portas plako kun mesajo por irga inteligenti qui trovus ol.
3 aprilo 1896 . La unesma Olimpiala Ludi di la moderna ero esis apertata. Ol eventis en Athina; ca loko selektesis dum kongreso en Paris ye 18 junio 1894. Pierre de Coubertin, qua aranjis la kongreso, esis Franca aristokrato e historiisto qua havis intereso pri korpala edukado en skoli, e pri anciena Grekia. La apertala ceremonio eventis ye la modernigita Panathinaiko Stadio (ube, en anciena ero, eventabis atletala konkursi); asistis cirkume 80000 spektanti, inkluzanta la Greka rejala familio. Muziko por la okaziono esis pleata da plura grupi de muzikisti e kori. (Esis nula Olimpiala flamo, qua aparis unesmafoye en la Ludi di 1928.) En sequanta dii esis eventi pri non sporti, inkluzanta biciklo-vehado, gimnastikado, teniso e pezajo-elevado. La klozala ceremonio eventis ye 15 aprilo.
3 aprilo 1889 . En USA, George Eastman komencis vendar la "Kodak Camera No. 1": ca kamero, la unesma qua utiligis rul-filmo, esis por ne-profesionali; til ta tempo, fotografado esis profesionala agado. La rul-filmo esis patentizita da Eastman en 1884. Kamero no. 1 kustis 10 dolari; ol esis ligna aparato qua prenis ronda fotografuri. Ol esis sucesoza, e plu tarde en 1889 aparis "Kodak Camera No. 2", qua esis plu mikra e plu chipa. Eastman (1854-1932) cesis diale direktar sua Kodak-kompanio en 1925, e lua tempo divenis precipue okupata da filantropala agadi.
30 marto 1296 . Edward I rejulo di Anglia, en kampanio kontre Skotia, asaltis la urbo Berwick-on-Tweed, ye la frontiero di Anglia e Skotia; ca urbo esis komercale importanta por Skotia. Ol esis kaptata; plura mil homi en la urbo ocidesis. La garnizono en la kastelo di la urbo ulgrade rezistis, ma ol balde cedis. Ca kampanio di Edward I sequis la refuzo di chefi en Skotia suportar ilua projetata kampanio kontre Francia; en 1294 Francia prenabis la provinco Gaskonia, qua esis posedajo di Anglia. Skota chefi, egardante Francia kom asociito, refuzis helpar; li ne egardis la supozata rejulo di Skotia John Balliol, qua esis quaza vasalo di Edward I. (Videz "Ye ca dio, 17 novembro" pri John Balliol.)
30 marto 1746. La piktisto Francisco Goya naskis en Fuendetodos, mikra vilajo en Aragon; ilua patro esis orizisto. Pos kelka yari la familio translojis a la vicina urbo Zaragoza, ube Francisco divenis aprentiso di José Luzán, la precipua piktisto di Zaragoza. En 1774, rezidante en Madrid, Goya desegnis tapeti por la Rejala Tapeto-Fabrikerio, ed en 1789 il selektesis kom rejala piktisto, kurte pos la kronizo di rejulo Carlos IV. Dum posa yari ilua kariero esis sucesoza, ed il konocis aristokrati ed altra distingiti. En 1792 il divenis tote surda. En ilua lasta yari, forsan influita da la surdeso, e da la milito kontre Francia, il produktis plura pikturi qui esas notinde emocigiva e tenebroz-humora.
30 marto 1867. En USA, la preparo di la dokumento por komprar Alaska de Rusia esis kompleta. La nociono di la transfero existis en Rusia ja en 1853; li kredis ke USA ne-eviteble uldie okupos omna nordala Amerika, e ke relati kun USA esus plu facila se Rusia ofrus Alaska. En 1866 la stando en nordala Amerika esis alterita, nam la interna milito di USA esis jus pasinta, e la federo di la plura kolonii di Kanada esis expektata. Tamen Rusa diplomacisto Edouard de Stoeckl ankore favoris vendo; il opinionis ke Rusia tale havus plu multa moyeni por estala Siberia; la Tsaro permisis la vendo. Usana politikisto William Seward, direktanta la kompro kun helpo di de Stoeckl, volis kompletigar la kontrato ante ke Kanada divenis federuro. En julio 1868 la guvernerio di USA aprobis la kontrato.
23 marto 1801 . Tsaro Pavel I di Rusia esis ocidata. Il sucedis sua matro Ekaterina II (qua regnabis depos 1762) en 1796; il opinionis ke la Rusa nobelaro esas dekadanta e koruptita, e deziris ke li esez bone diciplinata e loyala, quale mez-epoka ordeno di kavaliereso. Plura de la nobelaro, odiante il, komplotis ilua ocideso, kelka monati ante la evento. La tsaro asasinesis en lito-chambro di la recente-konstruktita Kastelo di St Mikhail en St Petersburg, da grupo de desengajita oficiri. Generalo Nikolai Zubov, un de la ocidinti, quik pose anuncis ad Alexander I (filiulo di Pavel) qua esis en altra parto di la kastelo, ke il esas la nova tsaro.
23 marto 1903 . En USA, Orville e Wilbur Wright depozis demando di patento por nova flugilo. La fratuli havis intereso pri flugo-aparati de plura yari, e li studiis la skriburi di Otto Lilienthal, qua experimentis en Germania pri glitanta aparati e qua mortis en 1896 en probala flugo. Lia biciklo-fabrikerio di la fratuli financale suportis la experimenti, qui komencis en 1900. Ili facis probala flugi di glitanta aparato qua portis homo; ol povis pasar du minuti en la aero. Li konstruktis vento-tunelo por plu bone studiar la funcionado di ali, e li konstruktis specala motoro qua esus suficante mikra por flugo-aparato. Experimenti di nova mashino (la objekto di la patento di ca dio) facesis dum 1903; ye 17 decembro esis sucesoza regulata flugo sustenata per motoro.
23 marto 1927. La principo di necerteso deskriptesis da fizikisto Werner Heisenberg en akademiala papero. Heisenberg (1901-76) naskis en Wuerzburg, e studiis fiziko ye la universitati di Muenchen e Goettingen; en Goettingen il renkontris Max Born, qua ye ta tempo developis notenda idei pri atomala fiziko. Born propozis teorio di probableso-ondi en la fako di quantumo-mekaniko. En 1925 Heisenberg, Born e Pascual Jordan developis reprezentado di quantumo-mekaniko per matrico-mekaniko. En la papero di 1927, Heisenberg konstatis la principo di necerteso: ke, en quantumo-mekanikala sistemo, esas neposibla precize savar ambe la loko e la momento di partikulo.